نظر به  به افزایش جرایم ر جامعه، سازمان های مختلف برای رسیدگی به پرونده های قضایی در کشور پیش بینی شده است. از جمله آنها، دادسرای عمومی و انقلاب است که مقام های قضایی شامل دادستان، معاون دادستان، بازپرس و دادیار در آن مشغول به انجام وظیفه هستند.

دادسرا چه وظایف و صلاحیت هایی دارد؟

بعد از آنکه جرمی صورت پذیرفت، احتیاج است تا به برخی از موضوعات رسیدگی شود تا پرونده تکمیل و در نهایت حکم صادر گردد. نخست نیاز است که کشف جرم انجام شود (کشف جرم از طریق بزه دیده یا سایر اشخاص صورت می پذیرد)، سپس مراحل تعقیب متهم (توسط ظابطان دادگستری برای مثال نیروی انتظامی)، تحقیقات مقدماتی (اصولاً بازپرس) و در نهایت اجرای احکام توسط دادسرا انجام می شود.

در ادامه این مطلب، با وظایف دادسرای عمومی و انقلاب بیشتر آشنا می شویم.

نخست: کشف جرم

نخست جرمی به دادسرا اعلام می گردد و اولین وظیفه دادسرا در این مرحله، کشف جرم می‌باشد. کشف جرم به این معناست که آیا واقعاً جرمی صورت پذیرفته است؟همچنین در این بخش بررسی که آیا دادسرا صلاحیت رسیدگی جهت ورود به این پرونده را دارد؟ برای این منظور نیروهایی که اصطلاحاً به آن ها ضابطان دادگستری (نیروی انتظامی) گفته می شود، وظیفه کشف جرم را برعهده دارند.

دوم: تعقیب متهم

بعد از آن که جرم کشف شد، احتیاج است تا متهم تحت تعقیب قرار گیرد. در اینجا دو حالت ممکن است رخ بدهد:

1. متهم شاکی خصوصی دارد (جرایم غیرقابل گذشت)
2. متهم شاکی خصوصی ندارد (جرایم قابل گذشت)

تعقیب متهم در مورد دوم، تنها در صورتی انجام می شود که جرم جنبه عمومی داشته باشد؛ و الا این مرحله صورت نمی پذیرد و پرونده متوقف می گردد. جرایمی مانند تجاوز و قتل، از جمله جرایمی هستند که در جامعه جنبه عمومی دارند و دادسرا بدون حتی وجود شاکی خصوصی، پرونده را پیگیری می کند.

سوم: تحقیقات مقدماتی

مهمترین وظایفه دادسرا، مرحله تحقیقات مقدماتی است. در این بخش باید کلیه شواهد ، مدارک و مستندات تجمیع گردند. دادسرا مطابق قانون این وظیفه را دارد درباره جرم تحقیق کند. تحقیق درباره جرم به معنای تجزیه و تحلیل تمام آثار موثر در وقوع جرم است.

چهارم: اجرای احکام کیفری

بعد از اتمام تمام مراحل قبلی، پرونده به دادگاه کیفری ارسال می شود و قاضی دادگاه پرونده را بررسی می‌کند. قاضی به توجه به کلیه اظهارات متهم یا متهمین و استناد به مدارک ارائه شده توسط دادسرا و تحقیقات صورت گرفته شان، حکم را صادر می‌کند.

نیاز است پروسه صدور حکم، قطعی شدن و نهایی شدن آن به صورت کامل به پایان برسد و سپس پرونده به دادسرای عمومی و انقلاب مجدداً ارسال گردد. در اینجاست که دادسرا وارد مرحله چهارم از وظایف خود، یعنی اجرای حکم می شود.

مقام های قضایی دادسرا چه کسانی هستند؟

بالاترین مقام دادسرا، دادستان است. دادستان امور مهمی را برعهده دارد.  وظیفه دادستان، به عنوان ریاست دادسرا، نظارت بر ضابطان دادگستری می باشد.

مقام بعدی در دادسرا، معاون دادستان نام دارد. معاون دادستان وظیفه دارد که به دادستان در انجام برخی امور اداری کمک کند. کارهایی مانند ارجاع شکوائیه ها، نظارت بر عملکرد ضابطان قضایی، اظهار نظر در مورد رأی صادر شده توسط دادیار و بازپرس را انجام می دهد.

بازپرس، مقام قضایی بعدی می باشد که به عنوان قاضی اصلی عمل می کند؛ یعنی وظیفه رسیدگی به پرونده ها را دارد.

مقام بعد از بازپرس، دادیار است. دادیار با هماهنگی و اجازه دادستان، امکان تشکیل دادگاه عمومی و انقلاب را دارد. مقام دادستان بالاتر است و بر دادیار نظارت می کند.  بنابراین در مواردی که رأی و نظر دادیار با دادستان یکسان نباشد، رأی دادستان ارجح می باشد. وظیفه دیگر دادیاران، انجام تحقیقات در مورد پرونده است تا به بازپرس ها برای رسیدگی به پرونده ها کمک شود.

جالب است بدانید که بر طبق قانون، زمانی که درخواستی از طرف بازپرس داده می شود، ضابطان، اداره ها و مقامات رسمی باید سریعاً آن را اجرا نمایند.

انواع دادسراهای اختصاصی

تا به اینجا در خصوص وظایف دادسرا و مقام های قضایی آن مطالبی را آموختیم. دادسرا ها با توجه به نوع برخی جرایم، انواع مختلفی دارند.

از جمله دادسراهای ویژه که در کشور فعالیت می کنند شامل:

•     دادسرای ویژه جرایم پزشکی؛
•     دادسرای ویژه ارشاد؛
•     دادسرای ویژه امور اقتصادی؛
•     دادسرای نیابت قضایی؛
•     دادسرای ویژه قاچاق کالا؛
•     دادسرای ویژه سرپرستی؛
•     دادسرای ویژه امور جنایی؛
•     دادسرای ویژه کارکنان دولت؛
•     دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان؛
•     دادسرای ویژه روحانیت.

این دادسرا ها با هدف بررسی تخصصی تر موضوعات جرایم تاسیس شده اند و رسیدگی به امور تخصصی را برای مردم راحت تر کرده اند.