تکالیف فرستنده کالا

فرستنده کالا کسی است که کالا را تحویل متصدی می دهد تا آن را حمل کند، چنانچه گاها ممکن است  گیرنده ی کالا همان فرستنده کالا باشد. هم در کنوانسیون سی ام آر، هم در قوانین داخلی کشورها تکالیف و مسئولیت های فرستنده ی کالا مجزا از گیرنده ی کالا آمده است.

1- تسلیم کالا و کلیه اسنادی که مبین جواز حمل کالاست

 2- ارائه اطلاعات صحیح و جامع در مورد کالا و چگونگی حمل آن و تسهیل به گیرنده

3- پرداخت کرایه، عوارض و کلیه هزینه های مربوط به حمل و نقل کالا که ناشی از دستورات فرستنده ی کالا می باشد.

4- بسته بندی مناسب

5- بارگیری و باچینی.

• تسلیم کالا و کلیه اسناد حمل کالا

برخی معتقدند قرارداد حمل و نقل قراردادی است که بدون تحویل کالا اساسا قابلیت شروع انجام دادن ندارد، حال بگذریم در بعضی قراردادها مثل عقد هبه که قبض شرط صحت معاملات است، اما اینجا نمی توان گفت قبض شرط صحت است ولی تحویل کالا شرط شروع قرارداد حمل است و تا وقتی کالا تحویل داده نشود متصدی حمل نمی تواند کار خود را آغاز کند.

در قانون مدنی محل اجرای تعهد، محل انعقاد عقد است، اما مقررات تجاری با قانون مدنی متفاوت است و نمی توان از قانون مدنی استفاده کرد. در کنوانسیون سی ام آر بیان شده اصل بر این است که محل اقامتگاه متصدی حمل، محل تحویل کالاست مگر اینکه طرفین خلاف آن را توافق کرده باشند و یا عرف تجاری بر خلاف آن باشد.

اسناد حمل:

برای برخی از شقوق حمل و نقل باید جواز حمل داشته باشیم، مثل حمل چوب که مجوز از سازمان جنگل ها و مراتع کشور لازم است. این وظیفه ی فرستنده ی کالا است که باید مجوز را ارائه کند و اگر کوتاهی و تقصیری داشته باشد مسئولیت بر عهده ی خودش است. در حمل و نقل بین المللی اخذ مجوز زیاد است از جمله تشریفات گمرکی و ….

ماده ی 11 کنوانسیون سی ام آر بیان می کند: از لحاظ تشریفات گمرکی و سایر تشریفاتی که باید قبل از انجام کالا باید انجام شود فرستنده باید اسناد لازم را ضمیمه راه نامه نماید و آن ها را توأم با تمام اطلاعات مورد نیاز در اختیار متصدی حمل قرار دهد.

 البته حمل کننده (متصدی) وظیفه ندارد صحت یا کفایت این اسناد و مدارک را جویا شود.

 فرستنده در قبال حمل کننده مسئول هر گونه خسارتی که ناشی از فقدان، نقصان یا بی ترتیبی یا نامنظم بودن این اسناد و مدارک است مگر مواردی که خسارت ناشی از غفلت یا خطای حمل کننده باشد.

مسئولیت متصدی یا همان حمل کننده در قبال عواقب ناشی از فقدان یا سوء استفاده از این اسناد در راه نامه و اسنادی که ضمیمه راه نامه شده یا در اختیار آن گذاشته شده در حد مسئولیت حق العمل کار است، مشروط بر اینکه غرامتی که می پردازد از میزان غرامتی که در نتیجه ی از بین رفتن کالا باشد، بیشتر نباشد.

• ارائه اطلاعات صحیح و جامع در مورد کالا و چگونگی حمل آن و تحویل به گیرنده

ماده‌ی 379 قانون تجارت: ارسال کننده باید این نکات را به اطلاع برساند:

• موضوع حمل و مشخصات
• چگونگی حمل و طریقه ی آن و مدت
• محل تحویل و مشخصات گیرنده

سی ام آر هم به این نکته توجه داشته است. در ماده ی 6 بیان شده که دو دسته اطلاعات داریم:

 الف) اطلاعات اجباری ب) اطلاعات اختیاری

اطلاعات اجباری: نام و نشانی فرستنده، تاریخ و صدور راه نامه، نام و نشانی گیرنده، شروع ماهیت کالا، نوع بسته بندی کالا، تعداد، وزن و دستورات لازم برای تشریفات گمرکی

اطلاعات اختیاری: انتقال از یک وسیله به وسیله ی دیگر مجاز است، هزینه هایی که فرستنده تعهد کرده، وجوهی که باید گیرنده بپردازد.

ضمانت اجرای عدم این اطلاعات و ارائه نادرست بر عهده ی فرستنده است.

 ماده ی 386 قانون تجارت: در نادرستی این اطلاعات متصدی حمل نقشی ندارد.

در ماده ی 22 کنوانسیون سی ام آر بند 2 بیان شده: اگر کالا خطرناک باشد و فرستنده اعلام نکند که کالا خطرناک است، هر زمان متصدی متوجه شود می تواند کالای خطرناک را تخلیه یا خنثی کند، بدون آنکه غرامت یا خسارتی بپردازد. اگر خسارتی به اشخاص ثالث یا متصدی وارد شود بر عهده ی فرستنده است.

در بند 1 ماده ی 7 کنوانسیون سی ام آر ذکر شده فرستنده مسئول تمام هزینه ها، خسارات و صدماتی خواهد بود که در نتیجه ی عدم صحت یا عدم کفایت مشخصات در موارد ذیل این ماده به حمل کننده وارد شود.

• پرداخت کرایه، عوارض و کلیه هزینه های مربوط یه حمل و نقل کالا ناشی از دستورات فرستنده کالا

پرداخت کرایه بر عهده‌ی فرستنده است اما گاهی ممکن است بیان شود بخشی از کرایه را گیرنده بپردازد، این را در عرف تجاری پس کرایه می گویند، که بیشتر شرکت های بزرگ این کار را انجام می دهد.

 در ماده ی 384 به حق حبس اشاره شده که متصدی در صورت عدم دریافت کرایه حق حبس دارد. در کنار پرداخت کرایه، عوارض است. در کنوانسیون سی ام آر بیان شده است که حمل و نقل هزینه ای دارد که بر عهده ی فرستنده است. در مقررات تردد وسایل خارجی بحثی وجود دارد که هر کس کالای ایرانی را با ناوگان خارجی بیاورد باید باز جریمه به وزارت راه داری بپردازد که وجه زیادی است و شامل حمل و نقل دریایی، هوایی و جاده ای می شود و آن کرایه 10 درصد را صاحب کالا یا همان فرستنده باید بپردازد. ماده ی 163 قانون برنامه پنجم گفته است:

 وزارت راه می تواند از تردد در جاده‌ها عوارض بگیرد. فرستنده امتیاز حق اعمال دستورات در زمینه تغییر مسیر حمل، تغییر محل تحویل کالا، استرداد کالا، انتقال کالا را دارد که تمام هزینه ها بر عهده‌ی خودش است.

• بسته بندی مناسب کالا

کالا ممکن است در طول مسیر، نگهداری شود و باید به گونه ای باشد که آسیبی به کالا وارد نشود و این بسته بندی بر عهده ی فرستنده است. ارسال کننده باید مواظبت کند که مال التجاره به طرز مناسبی بسته بندی شود و خسارت بحری ناشی از عیوب بسته بندی به عهده ی ارسال کننده است و چنانچه متصدی حمل بداند(ماده ی 388) عیوب ظاهر را داشته و بدون قید قبول کند مسئولیت دارد.

کنواسیون سی ام آر بحثی دارد تحت عنوان مخاطرات ذاتی خاص که بیان می کند در مورد بعضی کالاها باید بسته بندی خاصی داشته باشد که فرستنده کالا باید انجام دهد. جزء بند 4 ماده ی 17 می گوید:

 بسته بندی مناسب کالا از تکالیف فرستنده است و اگر به علت بسته بندی نادرست یا نقصان خسارتی باشد حمل کننده مسئولیتی ندارد و در بند 14 ماده ی 17 می گوید:

 اسباب خلاف اینکه خسارتی وارد شده ناشی از نقص بوده، بر عهده ی فرستنده است، ثانیا چنانچه بسته بندی نقص آشکاری داشته باشد متصدی بدون ملاحظه خاص آن را قبول کند مسئول خواهد بود، اما در مورد عیب پنهان باید ظرف 8 روز اعلام کند و در کنوانسیون سی ام آر 7 روز با رعایت روزهای تعطیل که یکشنبه است.

مثال) در سال 1971 در فرانسه کالایی(ذرت بود) به صورت فله و بدون بسته بندی به آلمان حمل می شود و دادگاه به استناد جزء ب بند 4 ماده 17 رای به برائت متصدی حمل صادر می کند به این استدلال که حمل کالا به صورت فله ای پراکنده و کم می شود. در این مثال چون فرستنده خودش گفته بدون بسته بندی و فله ای ببرید خودش مسئول است.

بارگیری یعنی کالا را سوار ماشین کنند، بارچینی یعنی در جای منظم به ترتیب قرار دهند. اساسا بارگیری و بارچینی بر عهده ی متصدی حمل نیست اما ممکن است خلاف آن توافق کنند، درکنوانسیون سی ام آر چهار عنوان ذکر شده که هر کدام تعریف شده است.

• تحویل، بارگیری، بارچینی و تخلیه

بارگیری: عبارت است از بالابردن و گذاشتن بار بر روی/ داخل وسیله نقلیه.

بارچینی: عبارت است از بستن یا محکم کردن کالای داخل وسیله ی نقلیه به نحوی که ایمنی کالا و وسیله نقلیه هر دو تامین گردد.

 در اسناد داخلی به نحوی در جز، ج بند4 ماده ی 17 کنوانسیون سی ام آر آمده که هرگونه بارگیری، بارچینی، تخلیه، تحویل بر عهده ی فرستنده است و اگر تخلیه باشد بر عهده ی گیرنده ی کالا است.

در مورد خرده بار مسئولیت بارچینی بر عهده ی متصدی حمل است.

 حال اگر خرده بار خسارتی وارد شود مسئولیت متصدی حمل چیست؟

عده ای گفته اند: این جز، حمل و نقل محسوب نیست و جزء وظیفه نیست بلکه مانند امانتی است که به تعبیر قانون مدنی مثل امین است و جز در موارد تعدی و تفریط مسئولیتی ندارد. اما در واقع در مورد خرده بار مسئولیت از زمان تحویل کالا بر عهده ی متصدی است که مسئولیتی بالاتر از امین و پایین تر از ضامن است.

به هر حال، در کنوانسیون سی ام آر نیز بیان شده:

 از زمان تحویل کالا و بارچینی این مسئولیت بر عهده ی متصدی است.

 جزء ج ماده 17 کنوانسیون سی ام آر بیان می کند: مسئولیت خسارات ناشی از انجام کار تحویل و تحول بارگیری، بارچینی، تخلیه بوسیله فرستنده یا گیرنده یا شخصی که از طرف آنها به این امر گمارده شده است می باشد، و بر عهده ی حمل کننده نیست.

برای مطالعه‌ی قسمت اول این مقاله کلیک کنید.

ابزار حقوق آماده ارائه خدمات حقوقی به شما مردم عزیز ایران می‌باشد.