اولین گام برای مطالبهی حقوقی، تنظیم و ارائهی اظهارنامه است. در حقیقت اظهارنامه یک ابزار برای ارائهی درخواست حقوق خواهان از خوانده است. در این مقاله هر آنچه که باید در مورد اظهارنامه بدانید، ارائه خواهیم کرد.
اظهارنامه چیست؟
بر اساس مادهی 156 در قانون آیین دادرسی مدنی، اظهارنامه نوشتهای مکتوب است که بر اساس مقررات خاصی تنظیم شده و برای مطالبهی حقوق خواهان به خوانده ارائه میشود. به صورت سادهتر اظهارنامه را میتوان شروع کار برای مطالبهی حقوق دانست. بر اساس این قانون هر فرد قبل از اینکه دادخواست خود را به دادگاه ارائه دهد میتواند به صورت مستقیم از طریق اظهارنامه حق و حقوق خود را از دیگری مطالبه کند.
بر اساس مادهی 156 قانون آیین دادرسی مدنی، لزومی ندارد که برای گرفت حق و حقوقمان در همان ابتدای امر به دادگاه مراجعه کنیم. بلکه در گام اول با استفاده از اظهارنامه مطالبات خود را به اطلاع فرد مقابل میرسانیم.
برای ارسال اظهارنامه نیازی به مراجعه به دادگاه نیست و باید از طریق دفاتر پیشخوان دولت اقدام به ارسال اظهارنامه به صورت الکترونیکی کرد.
بر اساس موارد گفته شده تعریف کلی اظهارنامه به این صورت است «اظهارنامه ابزاری است که قانونگذار در اختیار افراد گذاشته است تا مطالبات و ارادهی خود را به طرف مقابل اعلام کنند». ارسال اظهارنامه با توجه شرایط پرده میتواند اختیاری و یا الزامی باشد. در بسیاری از پروندهها ارسال اظهارنامه در همان ابتدای کار موجب حل شدن مشکلات میشود و از پیچیده شدن پرونده و اقدامات قضایی پس از آن جلوگیری میکند.
نحوهی نگارش صحیح اظهارنامه به چه صورت است؟
در همین ابتدای امر باید بگوییم که لحن اظهارنامه باید محترمانه باشد و از درج مطالب تهدیدآمیز در آن جداً خودداری شود. فرم اظهارنامه دارای بخشها مواردی است که تکمیل صحیح آنها اهمیت بسیار زیادی دارد. برای مثال مشخصات و آدرس اظهارکننده باید به صورت دقیق و بدون اشتباه در اظهارنامه درج شود. موضوع اظهارنامه باید به صورت دقیق مشخص شده و هم در متن اظهارنامه و هم در بخش خلاصه اظهارنامه بدون کم و کاست نوشته شود. مشخصات و آدرس مخاطب نیز باید به صورت دقیق در اظهارنامه درج شود. بخش خلاصه اظهارات باید به صورت دقیق و با وسواس زیاد نوشته شود.
قسمت خلاصه جواب نیز مربوط به طرف مقابل است که پاسخ به اظهارنامه از طرف مقابل در این قسمت درج میشود.
اظهارنامهی قانونی در سه نسخه آماده میشود که یک نسخهی آن در دادگستری بایگانی شده، نسخهی دوم به طرف مقابل ابلاغ شده و نسخهی سوم به همراه نتیجهی اظهارنامه و یا پاسخی که طرف مقابل به اظهارنامه داده است، به شخص اظهارکننده تحویل داده میشود.
تنظیم اظهارنامه به چه صورت است؟
همان طور که گفته شد بر اساس ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی، هر شخص قبل از تنظیم دادخواست میتواند حق خود را به وسیلهی اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. پس از تنظیم اظهارنامه برای الصاق تمبر روی آن برای ابلاغ باید به دفتر دادگاه و یا ثبت اسناد مراجعه کرد. اظهارنامه در مرحلهی نهایی برای ابلاغ به دفتر مجتمع قضایی تحویل داده میشود و 20 روز بعد از تحویل برای گرفتن پاسخ نیز باید به همانجا مراجعه کرد. در صورتی که اظهارنامه از طریق دفتر اسناد ابلاغ شده باشد، برای گرفتن پاسخ باید به دبیرخانه ثبت اسناد مراجعه کرد.
پس از اینکه اظهارنامه ارسال شد، یک پیامد برای فرد اظهارکننده ارسال میشود که حاوی اطلاعات تأیید است. پس از چند روز نیز پیامکی مبنی بر دریافت اظهارنامه توسط طرف مقابل ارسال میشود.
کاربردهای اظهارنامه
همان طور که گفته شد به طور کلی کاربرد اظهارنامه مطالبهی حقوق قبل از ارائهی دادخواست است. در این قسمت تعدادی از کاربردهای اظهارنامه را به صورت موردی بیان کردهایم:
1- اگر از کسی طلب داریم و موعد مطالبهی طلب رسیده باشد، باید قبل از مراجعه به دادگاه و شکایت حتماً از طریق اظهارنامه طلب خود را از طرف مقابل مطالبه کنیم.
2- در دعوی زوجین، هنگامی که زوجه منزل را ترک نموده است قبل از الزام به تمکین باید از طریق اظهارنامه زوجه را دعوت به تمکین و بازگشت به منزل کرد.
3- در زمانی که فردی متعهد به انجام کاری در قبال دیگری باشد و از انجام آن سر باز زند، قبل از ارائهی دادخواست و شکایت علیه او میتوان از طریق اظهارنامه وی را ملزم به ایفای تعهد کرد.
4- در صورتی که دو طرف در یک دعوی بخواهند با هم صلح و سازی کنند باید از طریق اظهارنامه این امر را به اطلاع یکدیگر برسانند.
5- در صورتی که دلایل کافی برای ارائه به دادگاه وجود ندارد، ورد میتواند از طریق اظهارنامه اقدام کرده و پس از دریافت پاسخ از طرف مقابل، به پاسخ وی استناد کند.
6- در صورتی که بخواهیم چیزی را به فرد دیگری تسلیم کنیم و طرف مقابل از دریافت آن سرباز زند میتوان از طریق اظهارنامه این کار را انجام داد.
7- هنگامی که طرفین یک دعوی ملزم به معرفی یک داور شده باشند و طرفین نتوانند و یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند، ارسال اظهارنامه الزامی است.
8- زمانی که یک مستأجر پس از تمام شدن قرارداد ملک را تخلیه نکند، موجر باید از طریق اظهارنامه از وی بخواهد که ملک مورد نظر را تخلیه کرده و مال مورد اجاره را تحویل دهد.
9- بر اساس قانون تملک آپارتمانها که در سال 1395 به تصویب رسید، در صورت عدم پرداخت شارژ آپارتمان توسط هر کدام از مالکین، باید هزینهها از طریق اظهارنامه به اطلاع وی رسیده و مطالبه شود.
10- مطابق مادهی 13 قانون بیمه مصوب 1316، در زمانی که بیمهگر تصمیم به فسخ بیمه بگیرد، باید مراتب را از طریق اظهارنامه به بیمه شده اطلاع دهد. بر اساس این قانون بیمهگر 10 روز پس از اینکه فسخ به اطلاع بیمه شده رسید میتواند اثر فسخ را اعمال کند و بیمه را فسخ کند.
11- بر اساس مادهی 1 قانون مجازات اسلامی در مورد انتقال مال غیر، در صورتی که مالک مال از انتقال مطلع شود و ظرف یک ماه اظهارنامهای برای فرد گیرنده نفرستد، معاون جرم محسوب میشود.