مقدمه ای بر حمل و نقل جاده ای
اهمیت حمل و نقل جاده ای در کشور ما به خاطر وجود مرزهای خاکی زیاد بالاست و بخش مهمی از ترانزیت و واردات و صادرات کشور از طریق جاده ها انجام می شود.
حمل و نقل سه طرف دارد:
- فرستنده
- گیرنده
- متصدی حمل
اصطلاحات حمل و نقل بین المللی جاده ای
Forwarder: موسساتی که مستقیم در حمل و نقل کالا دخالت ندارند بلکه حمل را به حمل کننده ی دیگر واگذار میکنند. (پست بانک)
Carrier: موسساتی که حمل و نقل کالا را راسا انجام میدهند و مالک وسایل حمل هستند. (پست ایران)
Transshipment: حمل و نقل کالا از طریق جاده- دریا: کناره بری
مطابق اسناد بین المللی موسسات حمل و نقل مبادرت به ایجاد اتحادیه های بین المللی کرده اند :
FIATA: اتحادیه موسسات حمل و نقل فورواردر
سازمان غیر دولتی است که در سال 1926 (10 خرداد 1305) در شهر وین اتریش تاسیس شد.
فیاتا بزرگترین سازمان غیر دولتی در زمینه ی حمل و نقل می باشد.
درسال 1348 انجمن با فعالیت سه شرکت حمل و نقل بین المللی ایرانی تاسیس گردید. در آن زمان شرکت های حمل و نقل بین المللی ایرانی انگشت شمار بودند و حمل و نقل برون مرزی کالا عمدتا توسط فورواردرهای خارجی که نمایندگان یا دفاتری در ایران داشتند انجام می شد.
IRU: اتحادیه موسسات کریر
اصطلاح فورواردر و کرییر در کشور ما اولین بار در آیین نامه ای در سال 57 که توسط شورای عالی هماهنگی ترابری کشور تصویب شد به کار رفته ( وظیفه ی اصلی این شورا برنامه ریزی و سیاستگذاری و وضع قواعد برای انواع حمل و نقل است) تحت عنوان آیین نامه ی تاسیس و بهره برداری از موسسات ترابری جادهای داخلی و مقررات ایمنی رفت و آمد ترابری در داخل کشور
بارنامه (bill of lading) : سند کاشف حقوق مالکیت جهت جابجایی کالا در داخل یا خارج مرزها.
راه نامه(consignment note – waybill): سندی غیرقابل انتقال که متعهد طبق آن تعهد به جابجایی کالایی از نقطهای به نقطه دیگر میکند.
در سال 1377 یک آیین نامه دیگر تحت عنوان تاسیس و فعالیت شرکتهای حمل و نقل بینالمللی جادهای توسط همان شورا تصویب شده که فعلا این قواعد حاکم است.
طبق این آییننامه:
فعالیت فورواردری عبارت است از: عمل هماهنگی و ترتیب حمل کالا به یکی از شیوههای مختلف حمل یا ترکیبی از آنها و همچنین انجام خدمات مربوط به صدور بارنامه و صورتهای وضعیت.
- فعالیت کرییری عبارت است از: تصدی بلافصل جابجایی کالا از کشوری به کشور دیگر با انعقاد قرارداد به یکی از شیوههای حمل و نقل (قبول عملیات حمل و نقل با وسایل حمل و نقل در اختیار خود)
با توجه به تعاریفی که در قوانین داخلی و بین المللی شد ویژگیهای بارنامه عبارت اند از :
دلالت بر قرارداد حمل و نقل
– دلالت بر مالکیت (قابلیت معامله و نقل و انتقال)
– دلالت بر تعهد جابجایی و تعهدات حمل کننده ( دارای فرم و نمونه خاص)
- قانون الزام شرکتها و موسسات ترابری جاده ای به استفاده از صورت وضعیت مسافری و بارنامه 1368
- وزارت راه سعی در الگوگیری از FIATA در طراحی بارنامه داشته است.
- قانون و آییننامه حمل و نقل و عبور کالای خارجی از قلمرو جمهوری اسلامی ( ترانزیت) سال 77
راه نامه: سندي تجاري است ولي سند مالکيت کالا محسوب نمي شود و همچنين قابليت انتقال ندارد و به دلایلی از جمله ويژگي اخير توثيق پذير هم نيست. این سند ثبوتاً نقشي در ايجاد قرارداد حمل ندارد.
مهمترین منابع بینالمللی در حمل و نقل جادهای:
- CMR: ما در سال 76 به این کنوانسیون پیوسته ایم – یک پروتکل الحاقی در مورد بارنامههای الکترونیکی دارد که اخیرا به آن پیوستیم.کنوانسیون سی ام آر پیمانی از سازمان ملل متحد می باشد که در سال 1956 در ژنو سوییس منعقد شد. این پیمان در مورد قوانین مختلف در صنعت حمل و نقل زمینی می باشد.
- TIR: کنوانسیون قواعد تشریفات گمرکی حمل و نقل از طریق جاده در جهت تسریع و سهولت حمل و نقل 1959 – 1349 ملحق شدیم اما اصلاح شد و ما دوباره در 1363 به آن ملحق شدیم.کارنه تیر موافقت نامه ای بین المللی برای تسریع در ترابری و عبور کالا از کشور ثالث برای رسیدن به مقصد. کارنه تیر سند بین المللی ترانزیت زمینی که طبق مقررات کنوانسیون تیر گمرک خانه های مجاز مبدا و مقصد و راه های مجاز عبور کالای ترانزیتی توسط مقامات گمرکی از قبل مشخص گردیده و کالای تحت صحابت آن در هنگام ورود به مرز نیاز به تشریفات گمرکی ندارد.کشور هایی که به این عهدنامه می پیوندند باید موسسه ای را مسئول صدور مجوز کنند تا وسیله نقلیه با ارائه این مجوز بدون انجام تشریفات گمرکی از کشورهای سر راه بگذرند. این عهدنامه در سال 1949 به امضا رسید.
- ADR: در مورد حمل و نقل کالاهای خطرناک از طریق جاده ما به آن ملحق نشدیم اما آیین نامهای همسو و همخوان با آن داریم