درخواست حقوقی چیست؟

معنی لغوی درخواست حقوقی، تقاضا و عریضه است که به صورت کتبی به مراجع قضایی ارائه می‌شود تا به وسیله‌ای آن حق و حقوقی مورد مطالبه قرار بگیرد. در صورتی که یک درخواست نیاز به رسیدگی و صدور حکم توسط دادگاه را داشته باشد، حتماً باید به صورت دادخواست حقوقی به مراجع قضایی ارائه شود. درخواست برای مواردی قابل ارائه است که رسیدگی به آن‌ها به صورت غیرعلنی و انفرادی است. در این مقاله ضمن بررسی شرایط ارائه‌ی درخواست حقوقی، تفاوت آن با دادخواست حقوقی را بررسی کرده و نکاتی را که در تنظیم درخواست حقوقی باید در نظر بگیرید، بیان خواهیم کرد.

تفاوت دادخواست حقوقی و درخواست حقوقی

درخواست حقوقی دارای فرم خاصی نیست و روی هر کاغذی مکتوب شده و به مراجع قضایی ارائه می‌شود. این در حالی است که دادخواست حقوقی دیک برگه‌ با فرمت مخصوص است که به صورت چاپ شده باید آن را تهیه کنید و سپس به دقت و با اطلاعات درست پر کرده و به دادگاه ارائه کنید. به عبارت ساده‌تر درخواست حقوقی خواسته‌ای از دادگاه است که تشریفات دادخواست در آن رعایت نمی‌شود و نیازی به نوشتن آن روی فرم‌های چاپی مخصوص دادگاه‌ها نیست.

هر دادخواست حقوقی یک درخواست حقوقی است، در حالی که عکس این موضوع صادق نیست. از میان درخواست‌‌هایی که به دادگاه ارائه می‌شود، برخی از آن‌ها نیاز به مراحل رسیدگی پیچیده‌تری دارد  باید روی برگه‌های چاپی مخصوص دادگاه نوشته شود، که این بخش از درخواست‌های حقوقی، دادخواست گفته می‌شود.

چه مواردی نیاز به ارائه‌ی درخواست حقوقی دارد؟

در مواردی که فرد خواسته‌ای از دادگاه دارد که نیاز به طرح دعوی ندارد، درخواست حقوقی را به دادگاه ارائه می‌کند. درخواست به طور کلی دارای شکل و قالب خاصی نیست ولی روش تنظیم و ارائه‌ی درخواست حقوقی در پیروزی یک دعوی  اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مقاله نکاتی که باید در حین پر کردن دادخواست و ارائه‌ی آن به دادگاه باید رعایت کنید ارائه شده است.

در موارد زیر نیازی به ارائه‌ی دادخواست نیست و فرآیند رسیدگی با ارائه‌ی درخواست انجام می‌شود:

• درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
• درخواست تحریر ترکه
• درخواست تعیین قیم
• درخواست مهر و موم ترکه
• درخواست تأمین دلیل
• درخواست تأخیر اجرای حکم
• درخواست تقسیم ترکه یا ارث
• درخواست صدور گواهی عدم امکان سازش

نکاتی در مورد چگونه تنظیم درخواست حقوقی

در بسیاری مواقع نحوه‌ی تنظیم درخواست می‌تواند روند رسیدگی را به نفع خواهان تغییر دهد. در ماده‌ی 2 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که

«هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند؛ مگر اینکه شخص یا اشخاص ذینفع، وکیل، قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست نموده باشند.»

این بدین معنی است که دادگاه فقط در صورت ارائه‌ی درخواست حقوقی از سمت خواهان، می‌تواند به یک موضوع رسیدگی کند. درخواست باید توسط خود شخص و یا اشخاص، وکیل قانونی و یا نماینده‌ی قانونی آن‌ها به دادگاه ارائه شود تا مورد بررسی قرار بگیرد.

انواع درخواست حقوقی

در این قسمت چند نوع درخواست حقوقی که متداول هستند را بررسی خواهیم کرد.

1-درخواست تأمین دلیل

دلیل موردی است که طرفین دعوی برای ثابت کردن دعوی و یا دفاع از حق به آن استناد می‌کنند و تأمین دلیل به معنی حفظ دلایل برای استفاده از آن‌ها در محکمه‌های آتی است.

در ماده‌ی 149 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که در صورتی که شخصی حقیقی یا حقوقی، دارای حقی باشد که احتمال بدهد برای رسیدن به آن حق نتواند از دلایل و اسناد و مدارک موجود بهره‌مند شود،‌ می‌تواند از دادگاه درخواست تأمین دلیل کند.

همچنین در مواردی می‌توان برای حفظ اسناد و مدارکی که در آینده لازم است به عنوان دلیل و مدرک برای دعوی استفاده شود، درخواست تأمین دلیل ارائه کرد.

در این موارد درخواست تأمین دلیل به شورای حل اختلاف محلی و در صورت وجود نداشتن شورا در منطقه‌ی مذبور، درخواست به دادگاه محلی ارائه خواهد شد.

2- درخواست تأمین خواسته

زمانی که شخصی حقیقی و یا حقوقی دارای حقی باشد که بخواهد آن را محقق کند، می‌تواند با ارائه‌ی درخواست تأمین خواسته آن را از خوانده و یا مرجع قضایی طلب کند. بدین صورت که  قبل از اقامه‌ی دعوی، در حین آن و یا حتی پس از آن، درخواست تأمین خواسته مطرح می‌شود. البته در نظر داشته باشید که برای درخواست تأمین خواسته لازم است که حتماً دعوی با ارائه‌ی دادخواست صورت گرفته باشد.  بر اساس ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی، درخواست تأمین خواسته را می‌توان قبل از اقامه دعوی یا بعد از آن ارائه کرد.

برای درخواست تأمین خواسته باید ذینفع بودن مدعی ثابت شده باشد و همچنین اهلیت داشته باشد. خواسته‌ی وی باید کاملاً معین و قابل ارزیابی باشد. برای مثال درخواست تعدادی سکه در صورتی که تعداد آن به صورت دقیق ذکر نشده باشد، صحیح نیست.

برای درخواست تأمین خواسته لازم نیست که حتماً موعد طلب فرارسیده باشد. در برخی موارد شخص مدعی بیم این را دارد که فرد خوانده اقدامی در جهت تضییع حق انجام دهد و به همین دلیل درخواست تأمین خواسته را پیش از سررسید طلب به مرجع قضایی ارائه می‌کند.

3- درخواست انحصار وراثت

هرچند که پس از فوت شخص اموال وی به وراث خواهد رسید، ولی هر کدام از وراث برای دخل و تصرف در سهم ارث خود ابتدا باید درخواست انحصار وراثت را ارائه کنند. برای درخواست انحصار وراثت، ذینفع و یا وارث بودن شخص درخواست دهنده، شرط لازم است. در غیر این صورت به درخواست انحصار وراثت وی ترتیب اثر داده نمی‌شود. در ماده 20 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است:

«دعاوی راجع به ترکه فرد متوفی اگر خواسته، دین و یا مربوط به وصیت‌های متوفی باشد، تا زمانی که اموال او تقسیم نشده، در دادگاهی باید اقامه ‌شود که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران، آن محل بوده و اگر آخرین اقامتگاه فرد معلوم نباشد، رسیدگی به دعاوی یادشده در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت فرد فوت شده در ایران، در حوزه آن دادگاه بوده است.»

چرا باید از درخواست‌های حقوقی ابزارحقوق استفاده کنیم

برای نگارش هر درخواست باید نسبت به قوانین آن به صورت کامل آگاه باشیم. عدم رعایت هر یک از موارد قانونی، باعث رد دعوی یا عدم حصول نتیجه خواهد شد. لذا نگارش چنین درخواست‌هایی باید توسط وکلا یا کارشناسان حقوقی صورت پذیرد. ضمناً استفاده از پیش‌نویس های آماده هر درخواست حقوقی باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد.