معرفی شکوائیه
شکوائیه در حقیقت درخواستی است که از طریق آن فرد یا گروهی از افراد که از حادث شدن یک عمل مجرمانه صدمه دیدهاند، از دادگاه و مرجع قضایی میخواهند که علاوه بر جبران خسارات و آسیب وارد شده به آنها، برای مجازات مربوط به شخص یا اشخاصی که عمل مجرمانهای انجام دادهاند، رای لازم و مقتضی صادر شود. در این نوع درخواست، به فرد تنظیم کنندۀ شکوائیه شاکی گفته میشود و به طرف مقابل شکوائیه که مورد دعوی هست، مشتکی عنه نامیده میشود.
باید توجه داشت که در درخواست مندرج در شکوائیه باید مشخصات هویتی شاکی و مشتکی عنه (مانند: نام و نام خانوادگی، سن، نام پدر، محل اقامت، شغل و…)، مشخصات هویتی وکیل در صورت نیاز، موضوع شکایت، محل وقوع و ادله جرم و همچنین شرح مختصری از نحوۀ وقوع جرم به همراه میزان خسارات برآورد شده نیز درج گردد و در انتهای درخواست مورد نظر باید با توجه به مفاد قانونی مسئله شرح داده شود تا دادگاه بتواند بر اساس ادله و مفاد قانونی مندرج پرونده را بررسی کند و پیگیری های ورد نیاز را روی آن انجام دهد.
شکوائیه یا دادخواست
توجه داشته باشید که شکوائیه شباهت زیادی به دادخواست دارد و تنها تفاوت مهم این دو معمولاً در رابطه با نوع خطاب آن به دادگاه است. دادخواست معمولاً درخواستی است که خطاب به دادگاه حقوقی نوشته میشود، اما شکوائیه در زمانی نوشته میشود که جرمی اتفاق افتاده باشد و مخاطب آن دادستان است. به یاد داشته باشید که نوشتن شکوائیه پیچیدهتر از دادخواست است و نیاز است که به صورت دقیق و موشکافانهای نوشته شود. این کار ظرافتهای زیادی را نیاز دارد که معمولاً از عهدۀ افراد عادی برنمیآید و نیاز به کمک گرفتن از وکلای ماهر و مشاوران حقوقی باتجربه دارد، زیرا قصور در کیفیت نگارش شکوائیه موجب شکست در پرونده خواهد شد.
شرایط لازم برای تنظیم شکوائیه
برای نوشتن یک شکوائیه باید شرایط و ضوابط زیر در نظر گرفته شود.
داشتن اهلیت
در جرایمی که پیگیری آن نیازمند شکایت شخص آسیب دیده از جرم است، شخص باید اهلیت لازم را داشته باشد. این بدان معنی است که شرایط سنی لازم و کافی را برای شکایت داشته باشد. در قانون ایران برای دختران 9 سالگی و برای پسران 15 سالگی در نظر گرفته میشود، ولی معمولاً طبق روالِ دادگاهها این سن 18 سالگی در نظر گرفته خواهد شد. توجه داشته باشید، تا زمانی که فرد به سن قانونی و لازم نرسیده باشد، حتماً باید از طریق قیم یا ولی این شکایت صادر و پیگیریهای لازم برای آن انجام شود.
شکایت شاکی
برخی از جرایم تنها نیازمند شکایت از طرف شاکی است و جنبههای عمومی را شامل نمیشود. منظور از جنبههای عمومی مواردی مانند فحاشی، توهین، افترا و مواردی از این دست است که پس از ارائه شکوائیه موضوع سریعاً بررسی و تحقیقات مورد نیاز شروع خواهد شد.
اعلام ضابطین دادگستری
در جرایم عمومی که نمیتوان از جرم رخ داده گذشت، با اعلام و گزارش ضابطین دادگستری پیگیریهای لازم و بررسیهای مورد نیاز انجام خواهد شد. توجه داشته باشید که منظور از ضابطین دادگستری مأموران نیروی انتظامی و در برخی موارد نیروهای سپاه پاسداران، بسیج و نیروهای این چنینی نیز شامل حال این قانون میشوند و به عنوان ضابط دادگستری میتوانند عمل کنند.
اقرار و اظهار متهم
در قانون آمده است که اگر شخصی به جرایم خود شخصاً اقرار کند، در صورتی که حتی هیچ مدرک و قراینی مشهود دال بر وقوع جرم وجود نداشته باشد، وقوع جرم تنها با اقرار متهم اثبات شده و دیگر نیاز به سایر موارد نخواهد بود.
جرایم مشهود
همان طور که میدانید جرمی مشهود محصوب میشود که در شرف وقوع است یا زمان کوتاهی از وقوع آن گذشته است. البته باید در این بین باید ادلۀ جرم و آثار مربوط به آن قابل اثبات باشد و انتساب آن به فرد یا افراد مذکور ممکن باشد.
نکاتی که باید مورد توجه قرار دهید
توجه داشته باشید که پس از ثبت شکوائیه عنوان و موضوع شکوائیه قابل تغییر نخواهد بود. بنابراین باید در زمان نوشتن شکوائیه از مشاوران حرفهای و وکلای زبده برای این کار استفاده کنید تا بتوانید شکایت خود را در دادگاه به نحو مطلوبی پیگیری کنید و مشکلی از بابت نوع نگارش و نوشتاری شکوائیه نداشته باشید. ناگفته پیدا است که عدم دقت و توجه لازمدر نوع نگارش شکوائیه ممکن است شما را از رسیدن به هدف خود و جبران خسارات وارده برای شما امکان پذیر نشود.
در زمان ارائه شکوائیه باید کلیۀ مدارک و مستندات مورد نیاز در رابطه با شکوائیه تقدیمی باید به پیوست شکوائیه ثبت شود تا بتوان با توجه به متن و مفاد قانونی ارائه شده، اسناد و مدارک دال بر وقوع جرم به دادگاه، جهت دریافت رای مناسب، ارائه شود.
لازم به ذکر است که در جرایم مختلف شهودی که قابل گذشت نیستند و جنبۀ عمومی جرایم را شامل نمیشوند، تنها با اعلام ضابطین دادگستری مانند نیروی انتظامی، نیروهای سپاه پاسداران و بسیج و امثال این گونه نیروها توسط دادسرا و بدون داشتن شاکی خصوصی بررسی و قابل پیگیری خواهد بود.
همچنین درج تاریخ و محل وقوع جرم و ارائه مدارک و مستندات مورد نیاز برای اثبات آن از ضروریات شکوائیه است تا بتوان پرونده را پیش برد، زیرا در تعیین دادسرای صالح این امر ضروری است.
با توجه به ماده 99 قانون آئین دادرسی کیفری، اگر در زمان پیگیری یک پرونده بازپرس متوجه جرمی به غیر از جرمی که در شکوائیه درج شده است، شود و حتی مرتبط با پرونده در حال بررسی نباشد، بدون داشتن شاکی خصوصی قابل پیگیری خواهد بود. بازپرس طبق قانون میتواند موضوع کشف شده را به اطلاع دادستان برساند و در صورت تأیید دادستان تحقیقات بعدی روی جرم کشف شده به عمل آید و پرونده جدیدی برای این امر باز شود.
چرا باید از خدمات ابزارحقوق استفاده کنیم
برای انعقاد هر نوع قراردادی، وکالتنامه، اظهارنامه، تعهدنامه، دادخواست، شکوائیه و… باید نسبت به قوانین آن به صورت کامل آگاه باشیم. عدم رعایت هر یک از موارد قانونی، باعث به وجود آمدن خسارتهای سنگین برای هر یک از طرفین قرارداد خواهد شد. لذا انعقاد چنین اوراقی باید توسط وکلا یا کارشناسان حقوقی صورت پذیرد. ضمناً استفاده از پیشنویس های آماده هر اوراقی باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می گردد.