داوری موردی و سازمانی؛ ۶ تفاوت مهم که قبل از انتخاب آن باید بدانید!

یکی از روش هایی که مردم جهت حل اختلافات و یا مشکلاتی که برایشان پیش می آید انتخاب می کنند داوری است که متداول ترین نمونه های آن را باید داوری موردی و سازمانی بیان کنیم. در این روش طرفین دعوا، فردی را به عنوان داور خود انتخاب می کنند و متعهد می شوند که به نظر داور عمل کنند. البته باید بگوییم داوری به طور کلی انجام نمی شود و هر اختلافی را باید با روش خاصی حل کرد. 

داوری موردی و سازمانی را می توان هم برای حل اختلافات سازمان و هم حل اختلافات شخصی انتخاب کرد. اما برای حل اختلافات بین المللی و تجاری، باید به سراغ داوری تجاری و بین المللی رفت. به نظر شما چرا چنین است؟ چرا نمی توان از داوری سازمانی و موردی برای حل اینگونه اختلافات استفاده کرد؟ به این دلیل که در اختلافات تجاری بین المللی، متفاوت بودن کشور طرفین دعوی، نحوه رسیدگی به اختلاف را کمی مشکل می سازد. پس لازم است که برای چنین اختلافاتی به سراغ قانون بین الملل رفت. 

داوری اختلافات حقوقی به چند دسته تقسیم می شود؟

داوری را باید در دو دسته کلی و چهار نوع طبقه بندی کنیم. داوری داخلی و داوری بین المللی در دسته اول و داوری موردی و سازمانی در دسته دوم قرار می گیرند. البته لازم به ذکر است که داوری داخلی، سازمانی و موردی هر سه از قانون کشور تبعیت می کنند. در حالی که برای رسیدگی به اختلافات بین المللی، نیاز است که از قوانین بین الملل تبعیت کرد. برای آشنایی بیشتر با این نمونه از داوری ها، با ما همراه شوید.

داوری بین المللی 

وقتی که یکی از طرفین دعوا تبعه ایران نباشد در این صورت داوری بین المللی در قالب قوانین و ضوابط خاصی صورت می گیرد و داور اقدام به صدور رای می نماید. موسسات حقوقی بین المللی ای وجود دارند که اینگونه داوری ها را بر عهده می گیرند. مرکز داوری سازمان ملل متحد،کنوانسیون نیویورک و دادگاه داوری بین المللی نیز، نهاده های جهانی ای هستند که در این زمینه به کشورهای مختلف خدمات ارائه می نمایند. البته بسته به توافق طرفین، می توان بدون مراجعه به این نهادهای بین المللی، به حل اختلاف پرداخت. 

داوری داخلی

در داوری داخلی، طرفین دعوا هر دو با توافق بر سر انتخاب یک شخص ثالث به عنوان داور، اختلافات و مشکلات خود را حل می کنند. در کل، برای دریافت داوری داخلی مهم نیست که افراد تبعه چه کشوری باشند؛ بلکه تا زمانی که پرونده  در حوزه قضایی کشور مطرح شده باشد، می توان داوری داخلی را انتخاب کرد. 

داوری موردی 

در داوری موردی، هیچ نهاد و یا سازمانی در مراحل داوری نقش ندارد. یعنی داور از طرف هیچ نهاد و یا سازمانی موظف به انجام فعالیت نشده است. بلکه طرفین دعوا داور را خود انتخاب می کنند و تمام مراحل داوری یعنی مکاتبه با طرفین، مشخص کردن کارشناس، برگزاری جلسات رسیدگی و همچنین بررسی مدارک و اسناد موجود، دریافت لایحه دفاعیه از طرفین و … به تنهایی توسط داور انجام می شود. در این نوع داوری، طرفین دعوا قصد دارند تا بدون مراجعه به سازمان های داوری مشکل خود را حل و فصل کنند.

داوری سازمانی

داوری سازمانی مربوط به زمانی است که شما برای حل اختلافات پیش آمده به سازمان و یا نهادی که وظیفه ی داوری دارد مراجعه کنید. این سازمان های داوری وظیفه ی پیگیری روند حل اختلاف را به صورت تخصصی به عهده می گیرند. سازمان های داوری خدمات و تسهیلات زیادی را در اختیار طرفین قرار می دهند. برای مثال طرفین دعوا نیازی به نوشتن قرارداد ها و یا توافقنامه ها ندارند؛ بلکه می توانند از توافقنامه ها و قراردادهای از پیش تنظیم شده سازمان های داوری استفاده کنند.

چند مورد از مزایا و معایب داوری موردی

این نوع داوری به دلیل کم بودن هزینه و انعطاف پذیری در برنامه های زمانی و امکان سازگاری طرفین دعوا به طور کامل و البته امکان داشتن کنترل کامل بر روی فرایند داوری، می تواند گزینه ی مناسبی برای حل اختلافات میان دو گروه باشد. اما داوری موردی معایبی هم دارد که می توان به نداشتن علم کافی و یا فقدان خدمات و تسهیلات تخصصی نسبت به یک سازمان داوری اشاره کرد. همچنین در این گونه داوری ها امکان مداخله اشخاص دیگر در فرایند داوری به میزان زیادی وجود دارد. 

چند مورد از مزایا و معایب داوری سازمانی

سهولت در کار، وجود پیش نویس های آماده شده از قبل، خدمات اداری حرفه ای، داشتن علم کافی و شایسته در پروسه داوری و نظارت کامل بر پروسه داوری، از جمله مزایای داوری سازمانی به شمار می روند. تعدادی از افراد باور دارند که سازمان های داوری هزینه های زیادی برای روند داوری طلب می کنند. اما باید این مورد را نیز بیان کرد که در قبال دریافت هزینه های زیاد، خدمات و تسهیلات عالی هم به طرفین اختلاف ارائه می کنند. پس می توان بیان کرد، که داوری موردی و سازمانی با مزایا و معایبی که دارند، هر دو روش مناسبی برای حل اختلاف به شمار می روند. 

6 تفاوت داوری موردی و سازمانی

با وجود تمام مزایا و معایبی که داوری موردی و سازمانی دارند، هر دو را می توان برای حل اختلاف انتخاب کرد. اما چرا باید یکی از این روش ها را برگزینیم؟ آیا میان این دو روش داوری، تفاوتی وجود دارد؟ ما به 6 مورد از این تفاوت ها اشاره می کنیم: 

1. تفاوت اول در هزینه است. گاهی هزینه ی سازمان های داوری بسیار هنگفت تر و بیشتر از داوری موردی و یا حتی دادگاه است.
2. داور در داوری موردی باید مجموعه کاملی از مقررات را تهیه کند که این امر می تواند زمانبر و هزینه بر باشد. اما سازمانهای داوری مقررات از پیش تعیین شده و تخصصی دارند که داوران را موظف به انجام آنها کرده اند. این امر باعث می شود که پروسه داوری با سرعت بیشتری انجام شود.
3. داوران در داوری موردی از انعطاف پذیری بیشتری برخوردارند و می توانند اقدامات خود را با شرایط مختلف سازگار نمایند و یا حتی در هر زمانی که لازم باشد با بحث و گفت و گو مقررات را تغییر دهند.
4. داوری سازمانی زیر نظر قوانین یک سازمان و در چارچوب آن سازمان انجام می شود. ولی داوری موردی توسط اشخاص حقیقی مدیریت می گردد. 
5. در داوری موردی دست طرفین اختلاف برای انتخاب داور باز است. ولی در داوری سازمانی داوران توسط لیستی مشخص انتخاب می شوند.
6. موسسات داوری بر این تلاش اند تا روند داوری را با سرعت طی کنند و این امر فرصت مذاکره دو طرف و تغییر روش حل اختلاف را از آنها می گیرد.

سخن پایانی

با تمام توضیحاتی که بیان نمودیم، ممکن است باز هم برای برخی از شما در خصوص داوری موردی و سازمانی سوالی پیش آید. برای این که ابهامات خود را در این زمینه برطرف نمایید، بهتر است با کارشناسان ما در ابزار حقوق ارتباط برقرار نمایید. دریافت مشاوره حقوقی رایگان از کارشناسان و وکلای متخصص در زمینه انتخاب روش داوری، می تواند شما را از سردرگمی در انتخاب داور، خلاص کند. ما همیشه همراه شما هستیم.