شیوه‌های جایگزین حل و فصل اختلافات (ADR) چیست؟

روش هایی که می توان به عنوان جایگزین برای حل و فصل اختلافات انتخاب کرد، بسیار متنوع هستند. پس چرا با هر بار بروز اختلاف تنها باید به مراجع قضایی مراجعه کنیم؟ به نظر شما بهتر نیست یک روش ساده تر و مطلوب تر و کم هزینه تر را انتخاب نماییم؟ اصولا زمانی که اختلاف حقوقی میان دو طرف ایجاد می شود، اولین راه حلی که به ذهنشان خطور می کند، مراجعه به محاکم قضایی است. اما این روش بهترین روش نیست. 

حتی باید بگوییم حل و فصل اختلافات در دادگستری، با روند طولانی و هزینه بالایی که دارد، باید آخرین انتخاب همه باشد. برای افرادی که درگیر چنین مشکلات و اختلافاتی می شوند، ما روش های جایگزین دیگری را معرفی می کنیم. هر یک از این روش ها با دیگری متفاوت بوده و مزایا و معایب خاص خود را دارد. اما در کل از مراجعه به دادگستری بهتر خواهند بود. 

می توان با استفاده از این روش ها، به صورت دوستانه و در یک محیط مطلوب و به دور از تنش، اختلافات را برطرف نمود. در ادامه به معرفی هر یک از این روش ها خواهیم پرداخت، تا شما بتوانید بسته به اطلاعاتی که به دست می آورید، بهترین روش رسیدگی به اختلافات خود را انتخاب نمایید. 

انواع روش های جایگزین برای حل و فصل اختلافات (ADR)

مناسب ترین روش هایی که می توان به جای مراجعه به محاکم قضایی برای حل کردن اختلافات انتخاب کرد، عبارتند از: 

سازش

در این روش رسیدگی به اختلاف، امکان برقراری جلسات مذاکره مستقیم به دلیل مخالف بودن طرفین دعوا وجود ندارد. اما می توان از شخص ثالثی به عنوان واسطه استفاده کرد، تا بتواند با هر دو طرف دعوا ارتباط برقرار کرده و به حل و فصل مشکلات و اختلاف آنها رسیدگی کند. 

میانجی گری 

در این روش نیز، همچون روش های دیگر از یک شخص ثالث برای حل و فصل اختلافات کمک گرفته می شود. تفاوت میانجی گری با سازش در این است، که در میانجی گری شخص ثالث به طرفین دعوا پیشنهاداتی ارائه می کند تا آنها را به توافق نمودن با هم ترغیب نماید. هیچ الزامی در انجام این روش وجود ندارد و طرفین می توانند بسته به نظر خود، پیشنهاداتی که میانجی گر بیان می کند را نپذیرند.  

مذاکره مستقیم 

شاید ساده ترین و بهترین روش جایگزین برای حل و فصل اختلافات میان طرفین قرارداد، مذاکره به صورت مستقیم باشد. زیرا در این روش دو طرف دعوا با هم کاملا منطقی و عاقلانه صحبت می کنند و اختلافشان را رفع می نمایند. حتی آنها می توانند در صورت تخصصی بودن مشکل اختلافشان، از کارشناس متخصصی در آن زمینه نیز کمک بگیرند. در کل نتیجه ای که از مذاکره مستقیم به دست می آید، همیشه بهترین خواهد بود و هر دو طرف بدون هیچ مشکل دیگری با یکدیگر به سازش می رسند.

داوری 

در نهایت باید به متداول ترین روش حل و فصل اختلافات در جهان اشاره کنیم، آن هم انتخاب داور است. در واقع می توانیم داوری را یک محکمه غیر رسمی برای حل اختلافات بیان کنیم. در فرایند داوری، طرفین اسناد و مدارک خود را به شخص ثالث ارائه می کنند و ایشان مدارک و اسناد آنها را در کنار صحبت هایی که بیان می کنند، مورد بررسی قرار می دهد. 

رسمیت جلسه داوری برای رسیدگی به اختلافات کمتر از محاکم قضایی است و روند رسیدگی به اختلافات هم ساده تر انجام می شود. اما آنچه حائز اهمیت است، این نکته است که نتیجه فرایند داوری تک مرحله ای بوده و بعد از صدور رای توسط داور، قابلیت اجرا خواهد داشت. پس طرفین نمی توانند تجدید نظر خواهی کرده و جلسه دیگری برای داوری و رسیدگی به اختلاف خود تعیین کنند. 

داوری به اشکال مختلفی در ایران اجرا می شود و می توان از هر کدام آنها برای حل و فصل اختلافات استفاده کرد. از جمله داوری تجاری بین المللی، داوری داخلی، داوری سازمانی، داوری موردی و … . در این نوع داوری ها تراضی طرفین امری ضروری بوده و باید حتما صورت گیرد. 

مشترکات روش‌های جایگزین حل اختلافات 

تمامی روش هایی که برای حل و فصل اختلافات میان طرفین بیان نمودیم، با یکدیگر مشترکاتی دارند. البته ناگفته نماند که این روش ها تفاوت هایی نیز با هم دارند. اما ما تنها به برخی از مشترکات این روش ها اشاره می کنیم: 

• پایین بودن هزینه رسیدگی به اختلاف و رفع آن در مقایسه با مراجعه به دادگستری
• اساس روش های جایگزین، تراضی کردن طرفین دعوا است. پس هر دو طرف آزادی عمل و تصمیم گیری خواهند داشت. 
• محرمانه بودن جلسات رسیدگی به اختلافات در این روش ها 
• غیر الزامی بودن نتیجه روش های جایگزین حل و فصل اختلافات به جز داوری. از این رو طرفین دعوا می توانند در صورت عدم رضایت از نتیجه روش حل اختلاف، آن را رد کرده و اجرا نکنند. 
• رسمیت کمتر این روش ها نسبت به حضور در دادگاه و حل اختلاف در یک محیط دوستانه و به دور از استرس و تنش 

در کل افرادی که از این روش ها برای حل کردن اختلافات خود استفاده می کنند، سریع تر به نتیجه دلخواهی که می خواهند می رسند. مگر آنکه شدت اختلاف آنها بالا باشد و نتوان با هیچ کدام از این روش ها، این مشکل را برطرف نمود. 

سخن پایانی 

هر روز شاهد افزایش بیشتر اختلافات میان انسان ها در جهان هستیم. این اختلافات حوزه های مختلفی را شامل می شوند و بیشتر آنها بر سر مسائل جزئی رخ می دهند. اگر بخواهیم به تمامی این اختلافات در مراجع قضایی رسیدگی کنیم، ممکن است سالها زمان و پول خود را به هدر دهیم. در نهایت نیز یا از ادامه رسیدگی به پرونده انصراف دهیم، یا این که با نتیجه ای که نمی خواهیم مواجه شویم. 

برای جلوگیری از بروز هر یک از این مشکلات، بهترین روش آن است که برای حل و فصل اختلافات از روش های جایگزین استفاده کنیم. مثلا می توان بدون مراجعه به دادگستری، زیر نظر کارشناسان و وکلای متخصص و باتجربه ابزار حقوق، از روش سازش، داوری، مذاکره و … استفاده کرد. کارشناسان در این زمینه اطلاعات کافی را در اختیار شما قرار می دهند، تا شما بتوانید بهترین روش را برای حل اختلافات خود انتخاب کنید.